Շարունակում ենք բացահայտել բայ խոսքի մասը

1․Ընդգծե՛ք բայի 5 անդեմ ձև.

ա) սիգալ, ծավալ, ողբալ, անկյալ, ձնհալ, հոգալ, դնչկալ, կապալ, փռթկալ, կչկչալ
բ) դավել, խոցեն, լարած, թվեմ, կատվեն, նավել, կարի, գրող, սուրա, սիրելիս
գ) ողբաց, հարբած, գրբաց, դարձված, աստված, տարած, խոզարած, հորած, կորած, կասկած

2․Ընդգծե՛ք բայի 5 դիմավոր ձև.

ա) մորթին, մկկան, հուսար, կոմիսար, վարի, վայրի, տեսա, փեսա, դիր, ընտիր
բ) ելաք, սլաք, հավաք, հանգաք, զնգաք, զանգակ, ամուրի, ավերի, ասա, կաթսա
գ) գնաց, քնած, երբեք, անարժեք, մարի, մորի, արա՛, քուրա, կոթող, թո՛ղ, ա՛ռ, վառ
դ) կոտեմ, կուտեմ, համեմ, հանեմ, դրժեմ, դժխեմ, խոհեմ, խորհեմ, նսեմ, լսեմ

3․ Ընդգծե՛ք հարակատար դերբայի 3 ձև.

ա) երգող, գրկած, նստոտել, բազմած, հրավիրված, կռվելիս, լրագրող
բ) քնեած, հանգած, միգամած, խմած, համատարած, կոտորած
գ) հայահալած, չնայած, տավարած, հատած, գործած, հասարակած
դ) տխրամած, փախած, վարկած, նշանած, խորոված, անկասկած

4․Ընդգծե՛ք ենթակայական դերբայի 3 ձև.

ա) փոքրացող, այգացող, կարճափող, շոշափող, սևաքող, շաղափող բ) անսքող, ամոքող, բանթող, քերթող, թևալող, տապալող
գ) բանագող, դրվագող, քանդող, դոնդող, եռակող, ծաղկող

5․Ընդգծե՛ք համակատար դերբայի 3 ձև.

ա) պաշտելիս, ասուլիս, պտղամիս, հազալիս, օազիս, բանալիս
բ) ավետիս, ածելիս, հասպիս, հայելիս, մեղրամիս, թնդալիս

6․Ընդգծե՛ք ներկա ժամանակին վերաբերող 3 բայաձև.

ա) գտնում եմ, եկել ենք, տալիս ես, պետք է ասեմ, չենք դնում, չեմ խաղալու
բ) չեմ ասի, չարժի, գնա՛, գալիս է, չիմացար, ի սպաս եմ դնում
գ) ունես, չի տալիս, մոտեցրել է, չեմ երդվելու, չեք ասում, չգաս
դ) թույլ տալի՞ս ես, բազում էին, չէ, շունչ առա, չի պատկերացնում, կգամ
ե) չի գնա, չունեմ, չհարելիս, չքվում է, գլուխ մի տար, չեն գալիս

7․ Ընդգծե՛ք անցյալ ժամանակին վերաբերող 3 բայաձև.

ա) թեքենք, կոտրել ենք, գտա, չեմ մտնի, ի վիճակի չեմ, պիտի գնայի
բ) չի լալիս, կար, մի տեսեք, լալիս էր, մեղրամիս է, կտար
գ) խաղացինք, չի կարելի, դդում ես, վերցնեիր, եկել եմ, ներկա է

8․ Ընդգծե՛ք ապառնի ժամանակին վերաբերող 3 բայաձև.

ա) չեմ հասկացել, մի՛ գնա, կամ, կտրտմես, հատում եմ, կարելու եք
բ) համեղացրու, զատվել են, արշավեմ, անհատնում են, ասուլիս է, բեր գ) վեր չեմ կենում, պիտի մնամ, վրա են տալիս, մի գնեք, ասա, չկամ

9․ Ընդգծե՛ք առաջին դեմքի 3 բայաձև.

ա) չմտնեն, ծարավեմ, դիմադրեինք, չափեիք, գնա, պրծա
բ) հասանք, մոռացաք, գրվելու եմ, ծարավի, իմանայի, չեն խոսել

10․Ընդգծե՛ք երկրորդ դեմքի 3 բայաձև.

ա) հասկացար, ասա, գտա, վերցրու, մտներ, հարցնենք բ) տպեցիր, բարձեր, բարձրացանք, եկաք, խոսի, արի

11․Ընդգծե՛ք երրորդ դեմքի 3 բայաձև.

ա) եռաց, կա՛ց, գրավ, գտավ, առարկեցին, կացին
բ) հեռացար, կտար, պոկեց, տարեց, մոտեցավ, տուր
գ) կանչեր, դնչեր, կարածի, կատարածի, մնա, ենթամնա

Անկախ դերբայներ

Անորոշ դերբայ-ել,ալ-երգել, խաղալ

Ենթակայական դերբայ- ող, ացող-երգող, խաղացող

Հարակատար դերբայ-ած, ացած-երգած, խաղացած

Համակատար դերբայ-իս /ելիս, ալիս/- երգելիս, խաղալիս

Սրանք հայերենի անկախ դերբայներն են։ Անկախ են կոչվում, որովհետև գործածվում են նախադասության մեջ ինքնուրույն՝ առանց օժանդակ բայի։

1․Կազմիր հետևյալ բայերի անորոշ, ենթակայական, հարակատար և համակատար դերբայները՝ սիրել, գրել, կարդալ, գնալ, փախչել, գտնել, մոտենալ, հարստանալ, թռչել, վախեցնել, հանգչել, հանգցնել, եռացնել, եռալ, սիրվել, գտնվել, թռչկոտել, կտրատել։

2․ Բակունցի Լառ- Մարգարը պատմվածքից դուրս գրիր անկախ դերբայները, որոշի՛ր խոնարհման տիպը /ա,ե/։

3․ Առաջին վարժության բայերից ընտրիր հինգը, դրանց անորոշ, ենթակայական, հարակատար և համակատար դերբայներով կազմիր նախադասություններ։

Եկեք ճիշտ գործածենք բայերը, 08.04.2024թ.

1.Փակագծերում տրված տարբերակներից ընդգծե՛ք տվյալ նախադասությանը համապատասխանողը։

    ա) Երեխան երկար լաց (լինելիս, լինելուց) շնչակտուր եղավ և նվաղեց։

    բ) Ցանկապատի վրայով (թռչելիս, թռնելիս) տղան ոլորեց ոտքը և ստիպված էր մի քանի օր անցկացնել անկողնում պառկած:
    գ) Պարտադիր չէ՝ շշուկով խոսեք. երեխան քնած (չի, չէ):

    դ) Դավադիր գնդակը թիկունքից էր (դիպել, դիպչել) նրան ու տեղնուտեղը սպանել:
    ե) Այգում (զբոսնելիս, զբոսնելուց) անսպասելիորեն գտա մի քանի օր շարունակ ինձ չարչարող խնդրի լուծման ուղին

    2. Փակագծերում տրված տարբերակներից ընդգծե՛ք ճիշտը.

      ա) Տնօրենն ավելացրեց, որ ինքը բոլորովին էլ դեմ (չէ, չի) այդ առաջարկությանը։
      բ) Արդեն երեք հեքիաթ եմ պատմել, բայց երեխան դեռ քնած (չի, չէ):
      գ) Բայց նա երբեք էլ կողմ (չէ, չի) եղել մեր՝ արտասահման մեկնելուն։
      դ) Ես համոզվեցի, որ այդ երիտասարդը մարդ (չի, չէ) և երբեք էլ մարդ չի դառնա։

      3. Փակագծերում տրված տարբերակներից ընդգծե՛ք ճիշտը.

        ա) Մանկամարդ աղջիկը, մոմակալը ձեռքին, միջանցքով քայլում էր շատ զգույշ, որ մոմը (չհանգեր, չհանգչեր) օդի հանդիպակաց հոսանքից։
        բ) Երազում ես հաճախ (թռնում, թռչում) եմ, և դա գերագույն հաճույք է:
        գ) Ճակատդ հարվածից կարմրել է, և եթե սառը թրջոց չդնես, (կուռչի, կուռի)։
        դ) Հալածյալը (թռչեց, թռավ) ջրով լի խրամատի վրայով և կարողացավ խուսափել հետապնդողներից։
        ե) Ոչ ոք երբևէ չի (փախչել, փախել) իր ճակատագրից, որքան էլ հեռու է եղել սնահավատությունից։

        զ) Ծնողների անուշադրության պատճառով երեխան մտավ առվակը և (թռչեց, թրջեց) կոշիկներն ու գուլպաները:
        է) Վիրավոր զինվորն ընկերոջը խնդրում էր իրեն (թողնել, թողել) և վերադառնալ խրամատ, բայց ընկերը ամեն կերպ ջանում էր վիրավորին օգնել:

        4. Փակագծերում տրված տարբերակներից ընդգծեք ճիշտը.

          ա) Քիմիական այդ նյութը (գործածվում է, գործ է ածվում) տարատեսակ օծանելիքներ պատրաստելու համար:
          բ) Հարգելիս, (վեր մի՛ կաց, մի՛ վեր կաց). մենք նստած կզրուցենք:

          գ) Սարեր ու ձորեր, իմ վիշտը (լացեք, լացեցեք), այս աշխարհում ինձ մխիթարող չունեմ:
          դ) Գնա, քեզ հարմար ու քեզ արժանի տեղ գտիր, քեզ այս տունն այլևս (թողող, թողնող) չկա։
          ե) Կրթությամբ լինելով բանասեր՝ Սուրենը անցավ վերապատրաստման դասընթաց և (դարձավ, դառավ) հաշվապահ:
          զ) Կարենը դեռ դպրոցական տարիքից իր վերնաշապիկն ու գուլպաներն ինքն է (լվանում, լվում)։
          է) Մենք այդ տղաներին մի քանի համապատասխան խոսք (ասեցինք, ասացինք), ու նրանք հասկացան, թե ում հետ գործ ունեն:
          ը) Պետավտոտեսչության նոր որոշման համաձայն՝ (մգացված, մգեցված) ապակիներով ավտոմեքենաների երթևեկն արգելվում է:
          թ) Հարգելի՛ ուղևորներ, երթուղայինների վարորդներին (մի՛ թույտ վեք, թույլ մի՛ տվեք) մեքենայում ծխել և վնաս տալ ձեր առողջությանը։
          ժ) Հեռավոր երկրներից հում մսեղեն հնարավոր է ներմուծել միայն (սառացված, սառեցված) վիճակում:
          ժա) Վերջին անգամ բաժակները (լցրինք, լցրեցինք), բայց չգիտես ինչու ոչ ոք այլևս չէր ուզում ո՛չ բաժակաճառ ասել, ո՛չ խմել։
          ժբ) Ա՛յ հոգուդ մեռնեմ, ինչու չես (թողում, թողնում)՝ այդ անպատկառին մի երկու լավ խոսք ասեմ, որ իմանա՝ ում հետ ինչպես պետք է խոսել։

          5. Կազմի՛ր նախադասություններ՝ գործածելով հետևյալ բայերն այնպես, որ մի դեպքում արտահայտեն գործողության կատարման հրաման, մի դեպքում՝ պայման, մեկ այլ դեպքում՝ հարկադրանք: Կազմածդ նախադասությությունները համեմատի՛ր իրար հետ: Գալ, լալ, տալ, դառնալ, լինել, դնել, անել, սիրել, կարդալ, թռչել, թրջել, մոտենալ, մոտեցնել,հանգչել, մտնել:

          Օրինակ՝ գալ- Արի՛ մեր քաղաք, որտեղ ամեն ինչ հետաքրքիր է: (հրաման): Կգամ, եթե խոստանաս ինձ լսել:(պայման) Պիտի գա, որովհետև խոստացել է: (հարկադրանք)

          Գործնական քերականություն բայից, 01. 04. 2024թ.

          1. Տրված գոյականներից, ածականներից, դերանուններից, մակբայներից բայեր կազմի´ր:

          Ա. Ծաղիկ, քար, անուն, քարոզ, ձև:

          Բ. Մեծ, բարձր, կարմիր, տափակ, սուր:

          Գ. Ոչինչ, բոլոր, նույն, ամբողջ:

          Դ. Կրկին, արագ, դանդաղ, հաճախ:

          2Տրված բայերից նորերը ստացի´ր` դրանք բաղադրելով Բ խմբի նախածանցների հետ:

          Ա. Նայել, կառուցել, գրել, ճառել, դառնալ, հայտնել:
          Բ.Անդր, վեր, արտ, հակ, մակ, ստոր:

          3.Տեքստից դուրս գրիր բայերը, որոշիր, թե որոնք են ե խոնարհման, որոնք՝ ա խոնարհման։

          Ցատկում էի, երբ լսեցի դպրոցի զանգի ձայնը, և հիշեցի, որ դա ամենից առաջ տխրեցրեց ինձ, քանի որ գիտեի, որ ուշացել եմ: Սակայն մի ակնթարթ անց այլևս չմտահոգվեցի ուշանալուս համար, որպես արդարացում ունենալով թե՛ հասուն տանձերը, և թե՛ ցատկելու հայտնագործությունը:

          4. Տրված բայերը դարձրու պատճառական.

          Սովորել-
          քնել-
          պայծառանալ-
          զգալ-
          զբաղվել-
          զնգալ-
          դադարել-
          փայլել-
          նրբանալ-
          ծաղկել-

          5.Գտիր առաջին շարքի բայերի հոմանիշները երկրորդ շարքում:
          ա. հիանալ, ապաքինվել, դալկանալ, պարծենալ, չքանալ, ընկղմվել, ոգևորել:
          բ.  գոտեպնդել, անհայտանալ, սուզվել, զմայլվել, հպարտանալ, գունատվել, առողջանալ:

          ա. ննջել, կողոպտել, հանդգնել, մտածել, ենթարկվել, վրնջալ, մարտնչել;
          բ.  համարձակվել, պայքարել, հնազանդվել, խորհել, խրխնջալ, թալանել, նիրհել:

          6. Նախադասություններում գտի՛ր սխալ կազմված բայաձևերը և գրի՛ր ճիշտը: 

           Ինչ-որ մութ մարդկանց հետ էր կապնվել:
          Տղաները վիճվում էին բակում, ու վեճը կատակի նման չէր:
          Դեռ շատ կտուժվես` ինձ չլսելով:
          Խոսքս քեզ չի վերաբերվում:

          7. Նախադասությունները ժխտական դարձրո՛ւ:
          Կաքավաբերդի գլխին տարին բոլոր ամպ է նստում:
          Կաքավաբերդի բարձունքի  միակ ծաղիկը ալպիական մանուշակն է:
          Գունավոր բզեզին մանուշակը ճոճք է թվում:
          Պարիսպների գլխին ցինն ու անգղը բույն էին դրել:
          Ներս մտնողն իմ մայրն է:
          Քաղցած այծը նույնիսկ ամենաուղիղ ծառն էլ կբարձրանա:

           8. Նախադասության բայերը ժխտակա՛ն դարձրու և ստացված ու տրված նախադասությունների մտքերը համենատի՛ր:

          Այդ ուղտերին կտեսնեք, եթե կենդանաբանական այգի գնաք:
          Եթե փղի վրա հարձակվեն, նա էլ ժանիքը գործի կդնի:
          Փիղն իր կնճիթով վերից վար ջրում է իրեն, երբ շոգ է լինում:
          Եթե սագը սուզվում է, ուրեմն անձրև է գալու: Իսկ եթե մի ոտքի վրա է կանգնում ու գլուխը թաքցնում թևի տակ, սաստիկ ցուրտ է լինելու: Երբ սագերը դեպի հարավ են չվում, ուրեմն ձմեռը մոտ է:
           Հողի մեջ որ փոս գտնեն, բույն կսարքեն:

          9. Նախադասության միտքն արտահայտի՛ր բայը ժխտական դարձնելով:

          Օրինակ`
          Մենք դժկամորեն գնացինք նրա հետևից:- Մենք հաճույքով չգնացինք նրա հետևից:

          Ամբողջ ճանապարհին մենք միայն մի անգամ կանգ առանք խորհրդակցելու:
          Մեր արածն ապարդյուն աշխատանք էր:
          Կղզու նահանգապետը կամեցավ այծերից փրկել էբենոսի անտառները:
          Նրա մտադրությունը սխալ հասկացան:
          Նրան անլուրջ պատասխան տվեցին:
          Այծերը էբենոս ծառից կարևոր են:

           10. Նախադասությունը ժխտակա՛ն դարձրու  երկու ձևով՝ ընդգծված բառերը չփոխելով և փոխելով: Ստացված նախադասությունների մտքերը համեմատի՛ր: 

          Մի ժամանակ բոլորն ուզում էին այստեղ գալ հանգստանալու:
          Բոլորը լրջորեն վերաբերվեցին այդ առաջարկին:
          Ինչ-որ մեկը համառորեն թակում էր ձեր դուռը:
          Երկրում դեռ հարուստ բուսական աշխարհ ունեցող տեղեր կան:
          Դիմորդը բոլոր հարցերին պատասխանեց:




          Բայի կազմությունը

          228. Ընդգծված բայերի իմաստային տարբերությունը բացատրի՛ր:
          Գտի՛ր, թե իմաստի տարբերությունն ի՞նչ ձևով է արտահայտվում:

           
          Ա. Մեր պարտեզում վարդի թուփ է աճում: -Բ.Մեր պարտեզում վարդի թուփ ենք աճեցնում:
          Ա. Ջերմասեր բազմաթիվ բույսեր ու կենդանիներ ոչնչացան ու անհետացան:- Բ. Ցուրտը բազմաթիվ ջերմասեր բույսեր ոչնչացրեց ու անհետացրեց:
          Ա. Գարնանը ձյունը հալվում է ու գոլորշիանում:- Բ. Գարնան արևը ձյունը հալեցնում ու գոլորշիացնում է:

          229. Տրված բայերը պատճառակա՛ն դարձրու ու փորձի՛ր բացատրել այդ անունը: Պատճառական դարձնող մասնիկն ընդգծի՛ր:

          Օրինակ`
           
          խոսել-խոսեց նել, (խոսեց րի), վախենալ-վախեց նել (վախեց րի):
          Վազել, պարել, աշխատել, ուտել, կարմրել, սովորել, խմել, շփոթել, լռել, վստահել, հագենալ, մոտենալ, մերձենալ:

          230. Նախորդ վարժության՝ պատճառական դարձրած բայերով բառակապակցություններ կազմիր` ո՞ւմ կամ ի՞նչը հարցին պատասխանող բառեր ավելացնելով:

          231.Սխալ կազմած  պատճառական բայերն ուղի՛ր:

          Քնեցնել, հաշտեցնել, լռացնել, ուտացնել, լսեցնել, ճերմակեցնել, կարմրացնել, վախացնել, աշխատացնել, հնչեցնել, պարզեցնել, ցավեցնել, վստահացնել, ծառայացնել, ապրացնել:

          232. Տրված բայերը պատճառակա՛ն դարձրու: Պատճառական դարձնող մասնիկն ընդգծի՛ր:
          Օրինակ`

          ա) զգալ- զգացնել, (զգացրի)

          բ) մեծանալ – մեծացնել,(մեծացրի)

          գ) հագնել- հագցնել (հագցրի)
          ա) Խաղալ, դողալ, եռալ, թվալ, հավատալ:
          բ) Փոքրանալ, լավանալ, վատանալ, բարեկամանալ, թշմանալ, մանրանալ, հզորանալ, բարձրանալ, քարանալ:
          գ) Հասնել, թռչել, տեսնել, փախչել, փակչել, կպչել:

          233. Նախորդ վարժության՝ պատճառական դարձրած բայերով բառակապակցություններ կազմիր՝ո՞ւմ կամ ի՞նչը հարցին պատասխանող բառեր ավելացնելով:

          234. Տրված բայերը պատճառակա՛ն դարձրու
          տալ  բայի օգնությամբ:

          Օրինակ` 

           զանգել-զանգել տալ:
          Հանձնել, պատժել, ասել, աղմկել, պատասխանել, զրուցել, հայտնել, աղալ, բանալ, տանել:

          235. Տրված բայերը  հնարավոր ձևերով պատճառակա՛ն դարձրու:

          Օրինակ`
          լսել- լսեցնել , լսել տալ:
          Իմանալ, բարկանալ, տեսնել, զգալ:

          236. Ընդգծված պատճառական բայաձևերը փոխարինի՛ր հոմանիշներով:

          Հասկանալ տվեց, որ ինքն այլևս չի հավատում նրա խոսքին:
          Հրեշին միայն իր հաստատակամությամբ ու համառությամբ հեռանալ տվեց այդ կողմերից:
          Իմանալ տվեց,  որ շուտով գալու է:
          Զգացրեց, որ այլևս չի ուզում խոսել:
          Վտանգի մասին բոլորին զգուշացրեց, որ քաղաքից հեռու չգնան:

          237. Սխալ կազմած պատճառական ձևերը գտի`ր և ուղղի՛ր:

          Առավոտից իրիկուն, հետո էլ նորից միրչև առավոտ աշխատեցնել է տալիս, մինչև որ մշակն էլ չի դիմանում: Զգացնել տվեց, որինքը բնավ էլ համաձայն չէ մեր որոշմանը:
          Մեզ այսքան սպասեցնել տվեց, ինքն իր համար ման է գալիս:
          — Հասկացնել կտամ, թե ես ով եմ,- զայրացած գոռգոռում էր նա:
          Երբ բոլոր ընդդիմախոսներին լռել տվեց ու համոզեց, սկսեց ուրիշ բանի մասին խոսել:

          Խուսափենք սխալ խոսելուց

          1․ Յ․ Ավետիսյան, Հայոց լեզու, Խոսքի մշակույթ գրքից կարդալ էջ 26-31-ը, բլոգում ներկայացնել՝ ինչ հասկացար։

          2․ Կատարել առաջադրանքներ այս գրքից․

          էջ 11-ի վարժություն 5-ը,

          էջ 14-ի վարժություն 10-ը,11-ը,

          էջ 17-ի վարժություն 14-ը,

          էջ 25-ի վարժություն 26-ը,

          էջ 28-ի վարժություն 29-ը,

          էջ 31-ի վարժություն 32-ը

          էջ 34-ի վարժություն 35-ը

          Գործնական քերականություն դերբայներից

          199. Տրված անորոշ դերբայների բացառական և գործիական հոլովներով (ուց, ով վերջավորությամբ ձևերով) նախադասություններ կազմի՛ր:

          Լսել, բարձրանալ, հեռանալ:

          200.Կետերի փոխարեն պահանջված ձևերով գրի՛ր փակագծում դրված բայերը:

          …ձայնը գլուխն էրգցում: (երգել- ե՞րբ)
          Ձիու սիրտը պայթել էր քուռակի համար…: (վախենալ-ինչի՞ց)
          Թեյը…թափեց: (տանել-ե՞րբ)
          Կենսախինդ մարդիկ վախենում են լուրջ կամ տխուր կամ ծանր…: (երևալ-ինչի՞ց)
          Ու Մոսկվա- առաջ մի երկու օրով ման է գալիս հարազատ վայրերում: (գնալ-ինչի՞ց)

          Մեղր… մի կաթիլ գետին թափեց: (լցնել-ե՞րբ)

          201.Փակագծում դրված բայերը կետերի փոխարեն գրի՛ր պահանջված ձևով:

          Այդ նամակը …նա գունատվեց: (կարդալ-ե՞րբ)

          Ամբողջը երեկո… հոգնած՝ դուրս եկավ զբոսնելու: (կարդալ -ինչի՞ց) Այդ տունը… սպասում էր որդու վերադարձին:  (կարդալ -ե՞րբ)
          Չգիտես ինչու, վախենում էր վերջին կամուրջը մինչև վերջ…: (կառուցել -ինչի՞ց)
          Ականջները դժժում էին ամբողջ օրն այդ աղմուկը…: (լսել -ինչի՞ց)
          Իրիկնապահին տուն…մի անգամ էլ հիշեց խոստումը: (դառնալ-ե՞րբ)
          Վիրավորվել էր ընկերոջ՝ առանց պատճառի հետ…: (դառնալ -ինչի՞ց)
          Վրա-վրա…նիհարել էր:  (հիվանդանալ -ինչի՞ց)
          …միշտ էլ նիհարում է:  (հիվանդանալ -ե՞րբ)

          202. Գտի՛ր, թե ընդգծված բառաձևերը ե՛րբ են սխալ և երբ` ճիշտ: Ուղղի՛ր սխալ ձևերը:
          Գնալուց մի անգամ էլ պատվիրեց զգույշ լինել:
          Քո գնալուց հետո հյուրեր եկան:
          Այդ աղջկան փրկելուց քիչ էր մնում ինքը խեղդվեր:
          Մարդու կյանքը փրկելուց բարի գործ կ՞ա:
          Շտապելուց ամեն ինչ  գցում էր ձեռքից:
          Շտապելուց ինչ-որ մեկը կանգնեցրեց նրան:
          Հոգնել եմ նույն բանն անվերջ ասելուց:
          Այդ ասելուց հանկարծ գլխի ընկավ, որ մոռացել է գլխավորը:
          Հեռանալիս հիշեցրեց իր հրավերն ու խնդրանքը:
          Հեռանալիս հոգնել եմ, ուզում եմ բոլորիդ միասին տեսնել:
          Ուշադիր դիտելիս վրան ճեղք կնկատես:
          Դա դիտելիս հետո էլ ոչինչ չեմ ուզում տեսնել:


          203. Տրված հարակատար դերբայները տեղադրի՛ր կետերի փոխարեն:
          Քնած, բերած, կառուցած, տրված, տնկված, հեռացած, ասված:

          Երբ արդեն ամեն ինչ…էր, բոլոր պատվերները՝ … մոտեցավ մեքենային:
          Վարպետի … բոլոր կամուրջները մինչև այսօր կան:
          Երբ արքայի հրամանով … անտառը մի քիչ մեծացավ, այնտեղ վայրի կենդանիներ  էլ  բաց թողեցին:
          Աշխարհում մի մարդ միայն կարող է օգնել … գեղեցկուհուն:
          Այս կողմերից մի քանի տարի առաջ… մարդիկ մեր ավանը չեն ճանաչի:
          Հեղեղի … տուփը ոչ մի կերպ չէր բացվում:


          204. Տրված ենթակայական դերբայներով նախադասություններ կազմի՛ր այնպես, որ դրանք ո՞ր հարցին պատասխանեն:
          Գրող, կառուցող, ներող, բարձրացող,հիացող:


          205. Ընդգծված հարակատար դերբայները դարձրո՛ւ դիմավոր բայեր. Դիմավոր ձևերը ո՞ր դերբայով կազմվեցին:

          Օրինակ`
          Վաղուց հերքված վարկածըվարկածը, որ վաղուց հերքվել էր:
          Ցանքերի համար վտանգավոր դարձած արձրև, մառախուղով պատված լեռնագագաթներ, ճանապարհորդի նկարագրված ջրվեժը, դժվարին կացության մեջ ընկած մարդ, գիշերները մեր այգին այցելած չորքոտանին, անտառից սկիզբ առած վտակ:

          206. Ընդգծված  ենթակայական դերբայները դարձրո՛ւ դիմավոր բայեր. դիմավոր ձևերը ո՞ր դերբայով կազմվեցին:

          Օրինակ`

          Հերքվող վարկածվարկած, որ հերքվում էր:

          Գիշերները մեր այգին այցելող չորքոտանի, անտառից սկիզբ առնող վտակ, դժվարին կացության մեջ գտնվող մարդ, ցանքերի համար վտանգավոր  դարձող անձրև,մառախուղով պատվող լեռնագագաթներ, ջրվեժը նկարագրող ճանապարհորդ:

          207. Ընդգծված  անորոշ դերբայը դիմավոր բա՛յ դարձրու. ինչպիսի՞ դիմավոր ձևեր ստացվեցին:

          Օրինակ`

          Գնաց ծովում լողանալու- Գնաց , որ ծովում լողանա:

          Կանգնեց անկյունում նրան` նորից տեսնելու նպատակով: Խնդրեց նամակը հասցնելու մասին: Մի քանի վարկյան շահելու համար վազեց: Սպասեց հոսանքների բերելուն: Մի քանի քայլ հեռանալով`  հանդիպեց: Հոսանքի ուղղությամբ ցած վազելով` տեսավ: Ջրի պակասելու մասին խոսեցին:

          Ըստ Ս․Մարկոսյանի Հայոց լեզվի 7-րդ դասարանի դասագրքի

          Դիմավոր և անդեմ բայեր11.03.2024թ.

          193. Ընդգծված դերբայները դարձրո՛ւ բայեր:

          Օրինակ`

          Քայլող աղջիկ- աղջիկ, որը քայլում է:
          Հեռացած ձմեռ- ձմեռը, որ հեռացել է:

          Ա. Սլացող մեքենա, արևի շուրջը պտտվող մեքենա, թունելից դուրս եկող գնացք, պատրաստակամորեն հորը մտնող երեխա, փոշու ու մրի մեջ աշխատող մարդիկ:

          Բ. Ընկած գրիչ, մոռացված երգ, թիթեռի հետևից ընկած երեխա, արձակված ու կախված վարագույր, լուծված խնդիր, գիշերվա անձրևից խոնացացած օդ:

          194. Կետերը փոխարինի՛ր ապրել բայից կազմված դերբայներով (ապրելիս, ապրող, ապրած, ապրել):

          Նրա… երկար ու ձիգ տարիների մասին ընդամենը մի երկու նախադասություն կարելի է պատմել:

          Գետափին՝ զով ծառերի ստվերում… հիշում էր իր անապատը, խանձված ավազը:

          Կարտոֆիլի արտում … բզեզն արագ բազմանում է ու շարժվում առաջ՝  նոր տարածություններ գրավելու:

          Ուզում էր քաղաքից դուրս ու մենակ՝… հեռու մի դաշտում:

          195. Կետերը փոխարինի՛ր ապրել բայի դիմավոր ձևերով:

          Քանի՛ տարի … մեր երկրում ու չգիտե՞ս մեր օրենքները:
          Եթե մի երկու ամիս էլ … այս  խոնավ ու անարև երկրում, բոլորովին կմոռանա՞ք մեր գյուղը:
          Մի քանի օր այստեղ … ու կտեսնի, թե ի՞նչ դժվար է օրվա հոգսը հոգալը:

          Այստեղ … ուրիշ ելք չունեմ:
          Դու երկար … այս աշխարհում ու շատ բան ես տեսել, ինձ մի խորհուրդ տո՛ւր:

          196. Տրված բայերը բաժանի՛ր երկու խմբի՝դիմավոր բայերի և դերբայների:

          Փակել է, մտնել, փակած, մտար, փակում եմ, մտնում է, փակեցիր, մտած, փակի՛ր, մտնեիր, փակելիս, մտնելիս, կփակենք, մտի՛ր, պիտի փակեք, մտել էինք, փակել էիր, պիտի մտնի:

          197. Տրված նախադասություններն այնպես փոխի՛ր, որ դիմավոր բայը դառնա համակատար դերբայ (իս վրջավորությամբ):

          Օրինակ`

          Երբ կենդանիների պահպանության խնդիրն էին լուծում, բազում դժվարությունների հանդիպեցին: -Կենդանիների պահպանության խնդիրը լուծելիս բազում դժվարությունների հանդիպեցին:

          Երբ գետափին զբոսնում էր, հանկարծ շների հալածվող մի եղջերու տեսավ:
          Երբ երկրորդ խողովակաշարն էին կառուցում, պարզեցին, որ դա էլ բավարար չի լինելու:

          Երբ գետակն անցնում էր, որս անող մի գայլաձուկ տեսավ:

          Երբ լսում էր ընկերոջ պատմությունը, փորձում էր պատկերացնել, թե ինքն ի՞նչ կաներ այդ պայմաններում:
          Երբ ինչ-որ բան կամ ինչ-որ մեկին գնահատում ես, կտրուկ ու ծայրահեղ մի՛ լինիր:
          Երբ փորձում էր, ընդամենը մի փոքր սխալ էր արել, ու ոչինչ չէր ստացվել:


          198. Տրված բայերից համակատար դերբայներ ստացի՛ր և դրանցով նախադասություններ կազմի՛ր:

          Չափել, շարժվել, կապել, մտնել, տեսնել:

          199. Տրված անորոշ դերբայների բացառական և գործիական հոլովներով (ուց, ով վերջավորությամբ ձևերով) նախադասություններ կազմի՛ր:

          Լսել, բարձրանալ, հեռանալ:

          200.Կետերի փոխարեն պահանջված ձևերով գրի՛ր փակագծում դրված բայերը:

          …ձայնը գլուխն էրգցում: (երգել- ե՞րբ)
          Ձիու սիրտը պայթել էր քուռակի համար…: (վախենալ-ինչի՞ց)
          Թեյը…թափեց: (տանել-ե՞րբ)
          Կենսախինդ մարդիկ վախենում են լուրջ կամ տխուր կամ ծանր…: (երևալ-ինչի՞ց)
          Ու Մոսկվա- առաջ մի երկու օրով ման է գալիս հարազատ վայրերում: (գնալ-ինչի՞ց)

          Մեղր… մի կաթիլ գետին թափեց: (լցնել-ե՞րբ)

          201.Փակագծում դրված բայերը կետերի փոխարեն գրի՛ր պահանջված ձևով:

          Այդ նամակը …նա գունատվեց: (կարդալ-ե՞րբ)

          Ամբողջը երեկո… հոգնած՝ դուրս եկավ զբոսնելու: (կարդալ -ինչի՞ց) Այդ տունը… սպասում էր որդու վերադարձին:  (կարդալ -ե՞րբ)
          Չգիտես ինչու, վախենում էր վերջին կամուրջը մինչև վերջ…: (կառուցել -ինչի՞ց)
          Ականջները դժժում էին ամբողջ օրն այդ աղմուկը…: (լսել -ինչի՞ց)
          Իրիկնապահին տուն…մի անգամ էլ հիշեց խոստումը: (դառնալ-ե՞րբ)
          Վիրավորվել էր ընկերոջ՝ առանց պատճառի հետ…: (դառնալ -ինչի՞ց)
          Վրա-վրա…նիհարել էր:  (հիվանդանալ -ինչի՞ց)
          …միշտ էլ նիհարում է:  (հիվանդանալ -ե՞րբ)

          202. Գտի՛ր, թե ընդգծված բառաձևերը ե՛րբ են սխալ և երբ` ճիշտ: Ուղղի՛ր սխալ ձևերը:
          Գնալուց մի անգամ էլ պատվիրեց զգույշ լինել:
          Քո գնալուց հետո հյուրեր եկան:
          Այդ աղջկան փրկելուց քիչ էր մնում ինքը խեղդվեր:
          Մարդու կյանքը փրկելուց բարի գործ կ՞ա:
          Շտապելուց ամեն ինչ  գցում էր ձեռքից:
          Շտապելուց ինչ-որ մեկը կանգնեցրեց նրան:
          Հոգնել եմ նույն բանն անվերջ ասելուց:
          Այդ ասելուց հանկարծ գլխի ընկավ, որ մոռացել է գլխավորը:
          Հեռանալիս հիշեցրեց իր հրավերն ու խնդրանքը:
          Հեռանալիս հոգնել եմ, ուզում եմ բոլորիդ միասին տեսնել:
          Ուշադիր դիտելիս վրան ճեղք կնկատես:
          Դա դիտելիս հետո էլ ոչինչ չեմ ուզում տեսնել:

          Ինքնաստուգիչ թեսթ. թվական անուն, դերանուն, 04.03.2024թ.

          1. Ո՞ր շարքում թվական չկա։

          1) հնգապատիկ, քսաներորդ, կես, միակ

          2) բյուր, միլիոն, բազում, ոչ մի

          3) հնգյակ, եռակի, առաջնային, միավոր

          4)բազմիցս, քառակուսի, որերորդ, տասական

          2. Ո՞ր նախադասության մեջ թվական կա:

          1) Նրան պատասխանեց կոչնակի ձայնը, որ քանի՜ անգամ լսելի եղավ եկեղեցու բարձրությունից ու հիշեցրեց ճաշի ժամը:

          2) Տասնյակ ձիավորներից առանձնացավ դրոշակակիրը, որը հանեց գոտուց քարշ ընկած շեփորը և հնչեցրեց:

          3) Քսանամյա արքայազնը նստեց բազմոցին, և կրկին ջերմ արտասուքը սկսեց հեղեղի նման թափվել նրա աչքերից:

          4) Ոչ հեռավոր անցյալում` քառորդ դար առաջ, այստեղ հարթ ու հողածածկ տանիք չուներ միայն հինավուրց գմբեթարդ եկեղեցին:

          3. Ո՞ր նախադասության մեջ թվական կա:

          1) Մեզ համարներ տվեցին ու խմբերի բաժանեցին. զույգ թվակիրները մի քանի քայլ առաջ եկան:

          2) Ինձ խմբի ավագ նշանակեցին, ու ես տեսա, որ թեկուզ փոքրիկ, թեկուզ յոթհոգանոց խմբի գլուխ կանգնելն ինձ դուր է գալիս:

          3) Դասարանների միջև անցկացվող մրցությունն ավարտվեց, և նրանք` և՛ պարտված ութերորդցիները, և հաղթած յոթերորդցիները, բարձր աղաղակեցին:

          4) Ուսուցչուհին հրահանգեց, որ երկրորդ շարքը պիտի վազի մինչև աղբյուր:

          4. Ո՞ր նախադասության մեջ քանակական թվական կա:

          1) Այդ ժողովից մի քանի օր հետո Նիկողոս աղան զարհուրելի ծաղրուծանակի ենթարկվեց:

          2) Ով տանը ժամացույց ուներ, անմիջապես նայում էր և սլաքներն ուղղում յոթից քառորդ անց:

          3) Երեկոյան, երբ մենք բաց էինք թողնում մեր թռուցիկները, թվում էր, թե քաղաքի վրա լողում են տասնյակ լուսիններ:

          4) Անձրևի տասներորդ օրը գետի ջուրն այնքան առատ էր, որ կարող էր սայլերը քշելով տանել։

          5. Ո՞ր նախադասության մեջ թվականի կազմության սխալ ձև չկա:

          1) Եվ Նոյը սպասեց դարձյալ յոթը օր, և խոր գիշերվա մեջ երկիրը հանդարտ ներքաշում էր ջուրը:

          2) Բոբ շունը գելխեղդ էր, բրդոտ դոտ գամփռ, ես` կարմիր թշերով, ոտից գլուխ տասչորս տարեկան:

          3) Ուսուցիչը նստած էր դահլիճի տասներեքերրորդ շարքում:

          4) Երևաց երկրորդ շունը, երրորդը, շների հետևից էլ` Պանինը:

          6. Ո՞ր շարքի բոլոր դերանուններն են առարկայի հատկանիշ ցույց տալիս:

          1) ամեն մի, այսչափ, որքա՞ն, ինչպիսի՞

          2) ուրիշ, այդպես, ինչ-որ, այսպիսի

          3) ո՞րերորդ, ոչ ոք, իրար, յուրաքանչյուր

          4) ինչո՞ւ, այնքան, որոշ, այլ

          7. Ո՞ր տարբերակում է ընդգծված դերանունը առարկայի հատկանիշ ցույց տալիս:

          1) Ուր էլ լինեմ, չեմ մոռանա, ես ողբաձայն երգերը մեր:

          2) Ինչքա՜ն ցավ եմ տեսել ես,

               Նենգ ու դավ եմ տեսել ես:

          3) Ախր ես ինչպե՞ս վեր կենամ գնամ,

               Ախր ես ինչպե՞ս ուրիշ տեղ մնամ:

          4) Ի՜նչ են տարել նրանք կյանքից, թե ի՜նչ տանես դու քեզ հետ…

          8. Ո՞ր շարքի բոլոր բառերն են անորոշ դերանուններ:

          1) որևէ, ինչ-որ, մի քանի, երբևիցե

          2) այսինչ, ուր, որոշ, որևիցե

          3) ոմն, երբևէ, ոչ մեկը, ողջ

          4) բոլորը, այլ, ուրիշ, ամեն մի

          9. Ո՞ր շարքի բոլոր դերանուններն են ցուցական:

          1) այս, դա, այսպես, բոլոր

          2) մյուս, սույն, նույնքան, միևնույն

          3) ոմն, այսպիսի, նույնպես, այնտեղ

          4) այդպես, այդչափ, մի, նույն

          10. Ո՞ր շարքի բոլոր դերանուններն են հոլովվում:

          1) ով, իրար, մենք, այսպես

          2) ինչ, ուր, միմյանց, սա

          3) դու, ոմանք, բոլոր, ինչու

          4) նա, քանի՞սը, ոչինչ, ինքը

          11. Ո՞ր շարքի բոլոր դերանունները չեն հոլովվում:

          1) ովքեր, ինչ-որ, ոչինչ, որտեղ

          2) ուր, ինչու, ոչ մի, այս

          3) երբ, որոշ, ամեն մի, սա

          4) ինքը, որևէ, այսպես, մեկմեկու

          12. Ո՞ր շարքի բոլոր դերանուններն են գոյականից տարբեր կերպ հոլովվում:

          1) նա, ոչ ոք, երբ, իրենք

          2) նրանք, բոլորը, դու, ոչինչ

          3) ինքը, դուք, ով, ես

          4) ամենքը, սա, ի՞նչ, ոմանք

          13. Ո՞ր դերանունը առանց որոշիչ հոդի չի գործածվում:

          1) ամբողջը

          2)ոչ մեկը

          3) մյուսը

          4) յուրաքանչյուրը

          14. Ո՞ր տարբերակում դերանվան սխալ հոլովաձևի գործածություն չկա:

          1) Ես քո վրա վրա հույս չեմ դնում:

          2) Մեր մոտից մինչև ձեզ մոտ ոտքի ճանապարհ է:

          3) Նա դեռ իրեն օրում վիշտ ու տառապանք չէր տեսել:

          4) Քննությունից հետո իմ մոտ ոչ մի գիրք չի մնացել:

          15.Քանի՞ դերանուն կա տրված հատվածում:

          Նա հիսունին մոտ մարդ էր, որ մի քանի տարի առաջ երևաց մորաքրոջս տանը և հետաքրքրվում էր հարմար սենյակով: Ձեղնահարկում վարձելով փոքրիկ սենյակը և կողքի նեղլիկ ննջախուցը՝ այդ մարդը վերադարձավ երկու ճամպրուկով ու գրքերի ծանր արկղով և ապրեց մեզ մոտ ինը կամ տասը ամիս: Ապրում էր շատ անաղմուկ, ինքն իր համար, և եթե չլիներ մեր ննջասենյակների մոտիկությունը, որի հետևանքով պատահաբար հանդիպում էինք աստիճանների վրա կամ միջանցքում, առհասարակ անծանոթ կմնայինք միմյանց:

          Ստեղծագործական աշխատանք, 01. 03. 24թ.

          Գրել ստեղծագործական պատում հետևյալ թեմաներից որևէ մեկով՝ Ինչո՞ւ նամակ չես գրում, Լեռներ հայրենի, Ի՞նչն է ինձ ուրախացնում, Փակ դուռ, Անտառի արահետներով, Աշխատանքի բերկրանքը, Արևի երկիր Հայաստանս: Խոսքումդ հնարավորինս գործածիր դերանուններ: